Lubelskie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli

Nawiązanie współpracy szkół z zakładami ułatwia absolwentom zdobycie atrakcyjnej pracy po ukończeniu szkoły, a pracodawcy stwarza możliwość zatrudnienia pracownika kompetentnego, dobrze przygotowanego do pracy w swoim zawodzie. Dlatego tak ważne jest aby w realizacji kształcenia zawodowego praktycznego była możliwość organizacji zajęć praktycznych u pracodawców, co stwarza im ponadto możliwość zatrudnienia najzdolniejszych uczniów. Dodatkową korzyścią dla firm jest także promowanie marki przedsiębiorstwa w otoczeniu lokalnym.

Współpraca z pracodawcami to również korzyść dla szkół, która  w ramach podjętej współpracy może uczestniczyć w szkoleniach zawodowych dla nauczycieli organizowanych przez pracodawców. W ramach podjętych działań pracownie szkolne mogą być doposażone w nowoczesne wyposażenia, czy też należy podkreślić korzyści jakie uzyskuje uczeń, a o których wspominałem powyżej.

Niewątpliwie jednak nawiązanie efektywnej  współpracy wymaga wypracowania indywidualnych zasad między partnerami. Wiąże się to ze strony placówek oświatowych podjęciem inicjatywy w pozyskiwaniu chętnych do współpracy pracodawców i ich zaangażowanie  w zakresie udziału w procesie kształcenia.

Do najważniejszych form współpracy szkół zawodowych z pracodawcami można zaliczyć:

Klastry branżowe

Celem klastrów jest łączenie potencjału gospodarczego, edukacyjnego i naukowego na rzecz kształcenia zawodowego na potrzeby gospodarki i lokalnych rynków pracy. Ponadto uczestniczą w procesie kształtowania świadomości i wykreowanie szkolnictwa zawodowego na szkolnictwo pozytywnego wyboru i przede wszystkim dają możliwość realizowania ścieżki kariery zawodowej w oparciu o rozwój kluczowych kompetencji oczekiwanych przez pracodawców.

Do najważniejszych korzyści  szkół w obecności w kalstrze można zaliczyć:

• podnoszenie poziomu praktycznej nauki zawodu, w tym praktyk zawodowych,
• wymianę uwag i wniosków wynikających z realizacji zadań dotyczących kształcenia zawodowego teoretycznego i praktycznego,
• popularyzowanie zawodów niezbędnych dla lokalnego rynku pracy (np. w ramach dni otwartych przedsiębiorstw, organizowanie wycieczek zawodoznawczych, praktyk, staży dla uczniów i nauczycieli),
• pomoc w doskonaleniu nauczycieli przedmiotów zawodowych,
• współorganizowanie konferencji poświęconych kształceniu zawodowemu,
• umożliwianie odbywania stażów absolwenckich,
•  Informowanie o trendach społecznych, gospodarczych i technologicznych oraz dostosowywanie oferty kształcenia zawodowego do potrzeb stale zmieniającego się rynku pracy,
• inicjowanie, kreowanie i wdrażanie Zawodowych Projektów Edukacyjnych,
• wspieranie transferu wiedzy i doświadczenia pomiędzy Partnerami,
• podejmowanie działań zmierzających do tworzenia i właściwego wyposażenia ośrodków egzaminacyjnych,
• udział w organizowaniu dodatkowych zajęć w formach pozaszkolnych dla uczniów ostatnich klas szkół zawodowych w celu zwiększenia szansy ich zatrudnienia po ukończeniu szkoły,
• podejmowanie inicjatyw służących podnoszeniu umiejętności posługiwania się językami obcymi przez uczniów i nauczycieli,
• współorganizowanie przedsięwzięć motywujących uczniów do rozwijania kompetencji zawodowych m. in. konkursów, quizów.

Przykładem modelu klastrowego branży gastronomicznej są:

• Ogólnopolski Klaster Środowiskowy Branży Gastronomicznej
• Klaster Gastronomiczny - Akademia Kelnerska

Partnerstwo szkoła-pracodawca-samorząd

Partnerami kształcenia zawodowego najczęściej są szkoły zawodowe, pracodawcy i jednostki samorządu terytorialnego jako organy prowadzące. Model edukacji zawodowej to wzajemna zależność między nimi, która musi być sformułowana zgodnie z formułą odpowiedzialności za proces i realizację zadań edukacyjnych na zmieniającym się rynku pracy.

Przykładową koncepcję modelu partnerstwa przedstawia zespół ekspertów (Paulina Zaręba, Renata Kępczyk, Jolanta Misztal, Małgorzata Hadrian, Adam Biernat)w publikacji (Współpraca szkół zawodowych z pracodawcami – przykładowe rozwiązani) opracowanej w ramach projektu „Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru”, która przypisuje każdemu z partnerów określone zadania:

1. Dyrektor szkoły zawodowej, przygotowując ofertę edukacyjną, powinien wziąć pod uwagę wiele czynników:

• stan zawodów nadwyżkowych i deficytowych wskazanych w raporcie WUP;
• potrzeby kadrowe lokalnych i regionalnych pracodawców;
• opinię powiatowej i wojewódzkiej rady zatrudnienia;
• pozytywną opinię organu prowadzącego szkołę;
• warunki realizacji kształcenia w zawodzie wskazane w podstawie programowej kształcenia w zawodach;
• inne czynniki wpływające na wybór oferty edukacyjnej.

2. Zadania pracodawcy (lub organizacji pracodawców):

• podejmowanie ze szkołą i organem prowadzącym wspólnych działań w celu podniesienia jakości kształcenia zawodowego;
• udział w pracach nad programem nauczania dla zawodu realizowanym w danej szkole/placówce;
• pomoc w doposażeniu  pracowni i warsztatów szkolnych;
• umożliwienie nauczycielom odbycia stażu lub praktyki w przedsiębiorstwie, a pracownikom-specjalistom umożliwienie dodatkowego zatrudnienia w szkole;
• organizowanie w przedsiębiorstwach ośrodków egzaminacyjnych upoważnionych przez właściwą okręgową komisję egzaminacyjną do przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie.

3. Zadania starostwa jako JST prowadzącej szkoły ponadgimnazjalne wynikają z przepisów prawa i obejmują m.in.:

• dbałość o warunki realizacji zadań związanych z kształceniem zawodowym poprzez modernizację bazy techno-dydaktycznej szkół/placówek, zapewnienie nowoczesnych pomocy dydaktycznych, wspieranie innowacyjnych metod nauczania;
• finansowanie kształcenia praktycznego, wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli kształcenia zawodowego.

Niewątpliwie dla każdego z partnerów na każdym etapie współpracy pojawiają się wątpliwości, nie mniej jednak można uzyskać wiele korzystnych efektów dla uczniów z zakresu szeroko pojętej edukacji zawodowej.

Klasy patronackie

Pod pojęciem „klasy patronackiej” należy rozumieć zbiór uczniów objętych kształceniem zawodowym, zgodnym z potrzebami i oczekiwaniami przedsiębiorcy i znajdującym się pod jego pieczą zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010r., w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. Nr 244, poz.1626), polegającą m.in. na realizacji zajęć praktycznych wg programu nauczania dla danego zawodu.

Podjęcie inicjatyw w zakresie tworzenia klas patronackich stwarza możliwość szkolenia uczniów jako młodocianych pracowników, a najlepszym umożliwia zdobycie min. certyfikatów lub zatrudnienia jako absolwentów. Ponadto idea klas patronacki korzyści dla szkoły – wyposażenie specjalistyczne czy też szkolenia zawodowe nauczycieli.

Tworzenie klas patronackich wymaga:

• inicjatywy ze strony pracodawców i szkoły;
• podpisania umów patronackich: pracodawca – szkoła lub pracodawca – organ prowadzący szkołę;
• uwzględnienia oczekiwań pracodawców w konstruowaniu oferty edukacyjnej dlauczniów klas patronackich;
• uczestnictwa pracodawców w życiu szkoły;
• organizacji kształcenia praktycznego na bazie firmy patronackiej;
• dotowania i doposażenia klas patronackich przez firmy, na przykład w formie stypendiów bądź kursów specjalistycznych;
• zagwarantowania pracy najzdolniejszym absolwentom;
• organizacji wykładów, seminariów, ćwiczeń i warsztatów dla uczniów i nauczycieli z wykorzystaniem sprzętu firmowego;
• partycypowania pracodawców w unowocześnianiu bazy szkoły.

Praktyczna nauka zawodu u pracodawcy

Praktyczna nauka zawodu u pracodawcy polega na realizacji zajęć praktycznych i praktyk zawodowych. Celem zajęć  realizowanych u pracodawców jest odpowiednio opanowanie przez uczniów umiejętności zawodowych niezbędnych do podjęcia pracy w danym zawodzie oraz zastosowanie i pogłębienie zdobytej wiedzy i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. Ich organizację i realizację u pracodawców reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. z 2010 nr 244, poz. 1626). Działaniu temu nadano szczególne znaczenie we wdrażanej obecnie modernizacji systemu kształcenia zawodowego. Zakres współpracy z pracodawcami obejmuje  tworzenie sieci zakładów pracy, w których uczniowie i słuchacze ponadgimnazjalnych szkół prowadzących kształcenie zawodowe będą odbywać kształcenie praktyczne.

Warunkiem dobrej jakościowo i skutecznej praktycznej nauki zawodu u pracodawców jest:

• organizacja zajęć w rzeczywistych warunkach pracy, z uwzględnieniem wymagań określonych w rozporządzeniu w sprawie praktycznej nauki zawodu;
• wypracowanie przez szkoły we współpracy z pracodawcami i wdrożenie w poszczególnych zawodach standardów praktyk zawodowych;
• przygotowanie programów kształcenia praktycznego we współpracy z pracodawcami;
• opracowanie i wdrożenie procedury organizacji praktyk zawodowych;
• opracowanie wzorów wymaganej dokumentacji, na przykład: umowy o praktyczną naukę zawodu z pracodawcą, regulaminu praktyk zawodowych, dzienniczka praktyki zawodowej, kryteriów i kart oceny praktykantów;
• monitorowanie przebiegu praktycznej nauki zawodu we współpracy z pracodawcami;
• diagnozowanie wiedzy i umiejętności nabytych przez uczniów i praktykantów.

Do najważniejszych form współpracy szkół z pracodawcami w procesie dydaktycznym godne omówienia są wycieczki zawodowe i wizyty studyjne. Ponadto należy również należy pamiętać o innych przedsięwzięciach tj. np. olimpiady i konkursy zawodowe czy też targi edukacyjne – festiwale zawodów. Ważne również zasygnalizowana są formy aktywizacji zawodowej środowiska szkolnego z pracodawcami, z których to należy wymienić: seminaria branżowe, specjalistyczne kursy i szkolenia dla uczniów, czy też szkolenia i kursy dla nauczycieli przedmiotów zawodowych.

Wycieczki zawodowe to efektywna forma współpracy szkoły z pracodawcami i atrakcyjna metoda  pracy dla uczniów, która zapewnia kontakt uczniów w rzeczywistym miejscem pracy. Musi być ona odpowiednio przygotowana i zaplanowana. Zrozumienie celów i zadań wycieczki oraz istoty charakteru zwiedzanych obiektów jak również przypomnienie materiału nauczania niezbędnego do prowadzenia świadomej i ukierunkowanej obserwacji to warunki niezbędne efektywnej wycieczki zawodowej.

Po powrocie z wycieczki należy omówić, systematyzując i uogólniając zdobyte wiadomości i umiejętności oraz sprawdzić i ocenić przygotowane przez uczniów sprawozdania i materiały. Organizowane wycieczki zawodowe pełnią istotne funkcje poznawcze, kształcące i wychowawcze. Są atrakcyjną formą zdobywania nowych doświadczeń.

Organizacja wycieczek zawodowych wymaga:

• stosowania przepisów dotyczących organizowania wycieczek szkolnych, określonych w Rozporządzeniu MEN z dnia 8 listopada 2001 roku (Dz. U. Nr 135, poz. 1516);
• przygotowania i zaplanowania wycieczki, z uwzględnieniem jej celów oraz programu gwarantującego ich realizację;
• zrozumienia przez uczestników celów i zadań wycieczki;
• znajomości przez uczestników materiału nauczania gwarantującego świadomą i ukierunkowaną obserwację;
• bezwzględnego stosowania zasad bhp;
• podsumowania i omówienia zwiedzania.

Istotną formą współpracy szkół z pracodawcami w procesie kształcenia zawodowego są wizyty studyjne w przedsiębiorstwach, w których realizowana są działania spójne z profilem szkoły przygotowującej do pracy w określonym zawodzie. Wizyty studyjne mogą być realizowane w ramach współpracy z przedsiębiorstwami krajowymi, jak również zagranicznymi.

Korzyści uczestnictwa w wizytach studyjnych są cenne dla uczniów. Poznają oni nowoczesne rozwiązania technologiczne i organizacyjne właściwe dla danej branży zawodowej. Oprócz tego zdobywają dodatkową wiedzę przydatną w kształceniu zawodowym, a tym samym wzbogacają słownictwo branżowe. Kolejne korzyści to pogłębienie zdobytej wiedzy i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy, rozpoznanie i porównanie warunków i czynników zaangażowania pracodawców w kształcenie zawodowe, identyfikacja dobrych praktyk stosowanych w zakresie organizacji kształcenia zawodowego oraz gromadzenie i wymiana doświadczeń.

Do zadań organizatorów należy:

• opracowanie i realizacja programu wizyty gwarantującego osiągnięcie założonych celów; program powinien obejmować spotkania edukacyjno-szkoleniowe na terenie nowoczesnych firm odpowiednich dla każdej branży, których celem jest zapoznanie uczestników z nowoczesnymi rozwiązaniami technologicznymi i organizacyjnymi w wymiarze około 7 godzin dziennie oraz zorganizowanie czasu wolnego około 3 godzin dziennie, w tym kulturalnych form zagospodarowania czasu wolnego;
• zapewnienie noclegów w hotelu lub równoważnym miejscu noclegowym spełniającym określone standardy;
• zabezpieczenie pełnego wyżywienia i opieki nad młodzieżą – 1 opiekun dla 1 grupy piętnastoosobowej;
• zapewnienie młodzieży dobrych warunków pobytowo-socjalnych, w tym: opłat, biletów wstępu, przejazdów, materiałów dydaktycznych, instrukcji i odzieży roboczej;
• ubezpieczenie młodzieży.

Podsumowując, należy  podkreślić  że współpraca szkół z pracodawcami przynosi korzyści zarówno placówkom oświatowym, jak i pracodawcom. Współpraca taka wpływa na podniesienie  jakości i efektywności nauczania, a w konsekwencji także zwiększa atrakcyjności kształcenia zawodowego.

Wszystkie wymienione formy  rozwijania wiedzy i zdobywania doświadczenia znajdują swoje miejsce w ramach systemu uczenia się przez całe życie.