Wskazówki na lekcje Wychowania do życia w rodzinie - Wychowanie, profilaktyka i opieka -

Przygotowanie do życia w rodzinie to poważne wyzwanie dla nauczycieli. Pośród wielu dyskusji o podłożu aksjologicznym oraz na bazie sformułowanych w podstawie programowej zagadnień przychodzi mierzyć się z rozwojem nastolatka traktującego doświadczenie życia rodzinnego jako obciążający bagaż.

Czy nauczyciel w szkole dysponuje narzędziami, by pokazać wartość życia w rodzinie, oraz skutecznie zachęcić do podjęcia wysiłku, by budować relacje prowadzące młodego człowieka do satysfakcjonującego związku? To pytanie kieruje do każdego, kto z celem takim próbował się zmierzyć. Jednocześnie zachęcam do sięgnięcia po zasoby już istniejące oraz szkolenia doskonalące warsztat pracy. 

Najcenniejszym narzędziem jest osobowość nauczyciela. Często mówimy o modelowej funkcji nauczyciela. W praktyce skupiamy się na przekazywaniu treści i wiedzy. Jak powiązać ją z życiem, przełożyć na język praktyki? Jak uruchomić modelowe działanie nauczyciela?

Przykład 1
Kiedy zastanawiamy się nad istotą małżeństwa, jego fazami, trudnościami, przychodzi nam myśl, jak wiele zależy od każdego z elementów złożonej struktury rodziny. Na wiele nie mamy wpływu wcale, na inne całkiem spory. Jak pokazać swój zakres wpływu na to, co możliwe do zmiany?

Po pierwsze: przeżyj to sam.

• Narysuj mapę relacji rodzinnych. Umieść siebie i swoich bliskich, przyjaciół.
• Jak wyglądałby ta mapa rok temu (co się zmieniło)? Jak chciałbyś, aby wyglądała za rok (co chcesz zmienić)?
• Jak ta mapa wyglądała, kiedy miałeś tyle lat, co Twoi uczniowie? Co wtedy było dla Ciebie ważne? Co jest aktualne do dziś?
• Popatrz na to, kto jest dla Ciebie ważny (narysowany bliżej Ciebie, większy).
• Poproś, by ta osoba również narysowała mapę – porównaj ją z własną. Porozmawiajcie o tym, co je różni, w czym są podobne. Sformułuj wnioski, jakie płyną z ćwiczenia.

A oto jak podobne ĆWICZENIE wykonała uczestniczka kursu kwalifikacyjnego WDŻ w LSCDN Aneta Patyra - psycholog w Gimnazjum nr 1 w Świdniku.

Po drugie: pozwól przeżyć uczniom.

Poproś uczniów, aby zrobili podobne ćwiczenie i sformułowali wnioski. Mogą podzielić się na grupy, przedyskutować w grupie, czym ich mapy różnią się od siebie, poprosić, by mapę narysował ktoś z ich bliskich i porównać ją ze swoją. Suma wniosków będzie efektem działań wielu osób w oparciu o różne doświadczenia. Warto dodać informację, że z perspektywy każdej fazy życia rodzinnego dochodzi się do innych wniosków, odkrywa inne aspekty. Jeśli w ćwiczenie uda się włączyć rodziców, to można powiedzieć o sukcesie.

Przykład 2
Z zagadnieniami tożsamości, komunikacji, konfliktów, potrzeb, agresji, inicjacji seksualnej związane jest pojęcie granic. To zagadnienie bardzo istotne i trudne do poruszenia w grupie nastolatków. Aby być wiarygodnym, zachęcam do tych samych kroków.

Po pierwsze: przeżyj to sam.

• Czym dla Ciebie są granice? Jak często i w jakich sytuacjach naruszane są Twoje granice? Czego bronisz, na czym Ci zależy? W jakiej formie to robisz? Kto jest podobny w tym do Ciebie? Jakie słowo (metafora) kojarzy Ci się z granicą?
• Wyobraź sobie drzwi. Najpierw między pomieszczeniami zajmowanymi przez poszczególne osoby w Twojej wyobraźni. Jakie są: otwarte, zamknięte, z której strony jest klamka? Kto może je otworzyć? Kto nie lubi ich otwierać? Czy najpierw pukasz, czy czekasz na zaproszenie? Czy wychodząc trzaskasz drzwiami? Czy możesz wrócić? Czy stosujesz wytrychy? Czy są tylne drzwi?

To, jakie są granice, często zależy od umiejętności, jakie w tym zakresie mają sami małżonkowie. Jeśli mają problem z osobistymi granicami, będzie się to przekładało na problemy w naznaczaniu granic dla podsystemów (rodziców-dzieci).

I znowu ĆWICZENIE w wykonaniu Anety Patyry.

Po drugie: pozwól przeżyć uczniom.

Nieocenioną metodą w pracy nad granicami jest drama. Pozwala na ocenę, w jakich obszarach młodzi ludzie przeżywają granice i jak radzą sobie z nimi. Na lekcji możliwe jest stworzenie 3-4 etiud (krótkich 5-minutowych historii zakończonych puentą) budowanych w grupie (5-10 osób).

• Tematy zależą od inwencji nauczyciela - np.: drzwi, jajko, muszla, mur, brzeg, miedza, kres, linia, front, wyspa, twierdza lub po prostu: granica. Można poprosić o skojarzenia uczniów (asocjacje).
• Po scenkach warto zastanowić się, o jakiej granicy była mowa? Jak dbano o nią? Jak mocna była, na ile przepuszczalna? Kto i jak jej bronił? Jakie są konsekwencje przełamania obrony granic, co zyskuje, co traci agresor – oczywiście dostosowując pytania do treści scenek.

Stosowanie techniki dramy jest cenną umiejętnością dla nauczyciela. Można będzie uczyć się jej na kursach proponowanych w przyszłym roku szkolnym. Zachęcam do śledzenia oferty.