Na pograniczu kultur - Przedmioty humanistyczne, artystyczne i języki obce -

Jego celem było sprostanie dwóm wyzwaniom. Pierwszemu, czyli edukacji wielokulturowej, która jest realizowana zgodnie z podstawą programową obowiązująca w szkole ponadpodstawowej, oraz drugiemu, czyli zjawisku międzykulturowości w naszym społeczeństwie, co znajduje odzwierciedlenie również w społeczności szkolnej. Zapraszam do zapoznania się z prezentacją o projekcie – załącznik 00 oraz pozostałymi załączonymi materiałami.

Wielokulturowe podstawy edukacji

Układ treści programowych z języka polskiego w szkole ponadpodstawowej jest chronologiczny, rozpoczyna się zatem od podstaw kultury śródziemnomorskiej w oparciu o Biblię i antyk grecko-rzymski. Dlatego pierwsza propozycja ma uświadomić, iż podstawy naszej kultury europejskiej, a co za tym idzie i polskiej, z owej wielokulturowości się wywodzą.  Należy je tylko właściwie wyeksponować, kierując uwagę uczniów na aprobatywną, tolerancyjną, opartą na szacunku wobec odmienności kulturowych i religijnych, postawę. Stąd propozycja pracy z dwiema lekturami:

1. Antygona Sofoklesa – karty pracy: załącznik 07, załącznik 08, załącznik 09, załącznik 10 
2. Podróże z Herodotem Ryszarda Kapuścińskiego – karty pracy: załącznik 01, załącznik 02, załącznik 03, załącznik 04, załącznik 05; materiał do lekcji dla ucznia obcojęzycznego – załącznik 06

Nowe wyzwania – literatura ukraińska

Bardzo interesującą propozycją realizowaną w drugiej klasie szkoły ponadpodstawowej jest wprowadzenie elementów literatury ukraińskiej.

Zestaw ćwiczeń z zakresu problematyki romantyzmu (ballada romantyczna) odnoszący się do kontekstu literackiego i kulturowego może nie tylko poszerzyć zainteresowania uczniów, ale także być pomocą w integracji młodzieży z Ukrainy z ich rówieśnikami z Polski. Ponadto propozycja ta wskazuje na wspólne korzenie kulturowe naszych narodów i może być przyczynkiem do dyskusji na tematy tożsamościowe – załącznik 11.

Zuzanna Ginczanka – wspólne korzenie europejskie

Jest to propozycja edukacji wielokulturowej w oparciu o lekturę wiersza Non omnis moriar  Zuzanny Ginczanki – załącznik 12.

Zaprezentowany tutaj materiał to inspirujący pomysł na przeprowadzenie lekcji, która uświadamia uczniom, że kultura nigdy nie jest czymś jednorodnym. Mają na nią wpływ różne czynniki – narodowe, religijne, historyczne, których poznanie i zrozumienie pozwala czerpać wartości wyrastające z różnorodności, a jednocześnie pokazywać wspólnotę kulturową, do której wciąż powracamy – załącznik 13, załącznik 14.

Granice kulturowe a uniwersalizm ludzkiego losu

Wprowadzanie elementów edukacji wielokulturowej jako kontekstowej, służącej odbieraniu tekstu literackiego poprzez poszukiwanie wspólnoty ludzkich doświadczeń i emocji, jest propozycją metodyczną wartą rozważenia. Twórczość Heleny Birenbaum, polsko-żydowskiej pisarki, zaprezentowana w kontekście średniowiecznego tekstu poetyckiego (Lament świętokrzyski), który ilustruje odległą współczesnej młodzieży mentalność kulturową, wydaje się być interesującą i nieoczywistą propozycją lekcji – załącznik 15, załącznik 16.

Pogranicze kulturowe – Perec

Lubelszczyzna to szczególne miejsce na wielokulturowej mapie Polski. Miejsce pamięci lub pamięć miejsc, których już nie ma. To niewypełniona pustka, bo ślady po kulturze żydowskiej były planowo niszczone w czasie realizacji zbrodniczej ideologii Zagłady, a później w Polsce powojennej do 1989 roku pomijane niezrozumiałym milczeniem.

Celem edukacji humanistycznej powinno być przywracanie tych elementów kultury, które czynią naszą przeszłość bogatszą, a współczesność mądrzejszą. Dlatego wartą przywołania może być propozycja wykorzystania literatury żydowskiej, która powstawała na naszych ziemiach przed II wojną światową, w funkcji kontekstowej. Jednym z pisarzy żydowskich był I. L. Perec, związany z Zamościem – załącznik 17.

Poniższa propozycja może być wykorzystana do realizacji lekcji programowych z Biblii (np. historii Hioba) – załącznik 18.

Wspólne doświadczenie – literatura o Holokauście

Doświadczenie Holokaustu i literatura świadectw jest obecna w kanonie lektur szkolnych od kilkudziesięciu lat, ale warto odczytywać ją na nowo i szukać innych kluczy interpretacyjnych. Służyć temu może wskazywanie interesujących i wartościowych kontekstów literackich, które pomogą otworzyć tekst w sposób innowacyjny i krytyczny. I taką jest propozycja czytania opowiadań Tadeusza Borowskiego w kontekście autobiograficznej książki Noc Elie Weisela – laureata Nagrody Nobla. Może ona służyć rozbudzaniu zainteresowań literackich uczniów, poszerzaniu perspektywy interpretacyjnej znanych i wielokrotnie opracowywanych tekstów kultury – załącznik 19.

Wspólne doświadczenie – projekt międzykulturowy

Międzynarodowe projekty wielokulturowe są dużym wyzwaniem z kilku powodów. Jednym z nich jest bariera językowa i kulturowa, drugim tragiczna wspólnota doświadczeń historycznych.

Zaprezentowany poniżej materiał to pomysł na twórczą, mająca charakter literacki i historyczny, pracę, która dodatkowo służy integracji młodzieży z Polski i Izraela, a także spełniała cele edukacyjne i wychowawcze – załącznik 20.

Poloniści biorący udział w projekcie podzielili się swoją wiedzą i pomysłami, które mogą zainteresować uczniów i nauczycieli, ponieważ umożliwiają jednocześnie realizację podstawy programowej i wyjście poza tradycyjny kanon lekturowy. Zaprezentowane powyżej propozycje pokazują, w jaki sposób można pracować na lekcjach języka polskiego, by uczyć interpretacji tekstu literackiego, który zawsze jest osadzony w kontekstach, często wielokulturowych. Dodatkową wartością tych materiałów jest to, że sięgają do wspólnego dziedzictwa Europy, spełniają najważniejsze cele – wychowywanie ku dobru, mądrości i prawdzie oraz uczą krytycznych postaw.