Praca z tekstem nieliterackim na maturze z języka polskiego
Publikacja ma na celu prezentację materiału ćwiczeniowego oraz różnych form pracy przydatnych w przygotowaniach do egzaminu maturalnego. Zawiera propozycje ćwiczeń z językoznawstwa i stylistyki, które mogą być wykorzystywane w różnych fazach lekcji, zarówno w trakcie edukacji zdalnej, jak i stacjonarnej. Materiał został podzielony na dwie części. Pierwsza ma charakter krótkich ćwiczeń z zakresu językoznawstwa, druga to dłuższe zadania wymagające większego skupienia uwagi, ponieważ obejmuje streszczenie tekstu nieliterackiego i ćwiczenia stylistyczne, opracowane w formie skryptu.
I.
Zapisy z podstawy programowej mówiące o odbiorze wypowiedzi i wykorzystywaniu zawartych w nich informacji, a także dotyczące analizy tekstów kultury oraz tworzenia własnych wypowiedzi, w tym kształtowania świadomości językowej inspirują do opracowania takich materiałów metodycznych i edukacyjnych, które pomogą uczniom w przygotowaniach do egzaminu maturalnego. Zaprezentowane poniżej w załącznikach propozycje mogą być dowolnie wykorzystywane w różnych fazach lekcji w całości (np. w postaci dużego zadania domowego, zadania projektowego lub sprawdzianu, do którego uczeń wcześniej otrzymuje odpowiednie materiały/wymagania) lub w częściach – odpowiednio wydzielonych i zatytułowanych, zgodnie z zakresem materiału językoznawczego. Drugi sposób to propozycja zastosowania techniki „pytanie na dobry początek” lub „pytanie na rozgrzewkę” przed ćwiczeniami obejmującymi pracę z dłuższym tekstem publicystycznym (czytanie ze zrozumieniem – test maturalny). Kolejna możliwość to wykorzystanie wybranych zadań tematycznych jako ćwiczeń utrwalających lub pytań ewaluacyjnych na koniec lekcji.
Prezentacja multimedialna może być wykorzystana jako pomoc w różnych fazach lekcji w całości lub przy omawianiu wybranych zadań z różnych działów językoznawstwa. Zob. Załącznik nr 1 (Prezentacja do I części – Beata Bojar)
II.
Skrypt maturalny skonstruowany jest w sposób schematyczny – wprowadzenie do zagadnienia, wyjaśnienie pojęć, etapy pracy nad zadaniem oraz przykłady wraz z ćwiczeniami dla uczniów. Tam, gdzie to konieczne, pod zadaniami pojawiają się propozycje odpowiedzi.
Przykłady ćwiczeń dla uczniów zostały zgromadzone w czasie kwerendy bogatego materiału dydaktycznego oferowanego przez wydawnictwa edukacyjne oraz opublikowanego na stronie CKE w zakładce MATURA 2015.
Rozdział I skryptu zawiera materiał dotyczący streszczenia. Jest to umiejętność, której znajomość wynika z zapisów podstawy programowej. Od 2015 roku, w każdej sesji egzaminacyjnej, pojawiają się zadania sprawdzające tę sprawność. Skrypt zawiera informacje ogólne dotyczące streszczenia, wraz z etapami pracy oraz przykładami i ćwiczeniami.
Rozdział II został poświęcony kompozycji i dekompozycji tekstu wraz ze wskazówkami, jak poprawnie przeprowadzić te procesy, by jego struktura była funkcjonalna, czyli podzielona na segmenty (zawierała początek, środek i koniec, realizowała funkcję retoryczną). Jednocześnie istotną umiejętnością jest proces odwrotny – dekompozycja. Opanowanie tej umiejętności przez maturzystów zapewni budowanie dłuższej wypowiedzi pisemnej w sposób świadomy, zorganizowany według obowiązujących zasad. Teoria uzupełniona została praktyką – ćwiczeniami, które można zaproponować uczniom lub wykorzystać je w czasie sprawdzianu.
Rozdział III przemyślany został w taki sposób, by uczniowie mogli ćwiczyć umiejętność czytania ze zrozumieniem za pomocą słów-kluczy. Są one istotne nie tylko przy analizowaniu tekstów literackich, popularnonaukowych, publicystycznych, które najczęściej pojawiają się w arkuszu maturalnym, ale także w analizowaniu poleceń do zadań egzaminacyjnych.
Rozdział IV zawiera materiał dotyczący spójności wypowiedzi, zarówno tej na poziomie ogólnym, jak i zdaniowym, czyli spójności lokalnej, a także sposobów jej budowania wraz z przykładami i ćwiczeniami.
Rozdział V pokazuje, jak kształcić umiejętność odróżniania faktów od opinii. Zawiera przykłady zadań, które pozwalają wyćwiczyć tę umiejętność. Teoria uzupełniona jest praktyką w taki sposób, by uczniowie sami mogli korzystać ze zbioru.
Rozdział VI dotyczy najczęściej występujących w arkuszach maturalnych stylów językowych: publicystycznego, popularnonaukowego oraz retorycznego. Budowa rozdziału jest analogiczna, jak w przypadku rozdziałów wcześniejszych – część teoretyczna zawiera omówienie najważniejszych cech każdego w wyżej wymienionych stylów oraz zadania dla uczniów.
Rozdział VII różni się od pozostałych, ponieważ skonstruowany został w taki sposób, by zgromadzić zadania maturalne, które odnoszą się do obowiązkowego materiału lekturowego, tzw. lektur z gwiazdką. Zadania te sprawdzają nie tylko znajomość treści i problematyki tych tekstów, ale także, łącząc się z tekstem źródłowym, wymagają od uczniów zestawienia, porównania, wyciągania wniosków, rozstrzygania. W tej części skryptu nie ma propozycji odpowiedzi, ale każde zadanie oznaczone zostało w ten sposób, by można było odnaleźć odpowiedzi w kluczach.
Zapraszamy do korzystania z materiałów.
Załączniki: