Odporność psychiczna ucznia szkoły muzycznej - Przedmioty humanistyczne, artystyczne i języki obce -

Na odporność psychiczną składają się:

• osobowość ucznia,
• umiejętność radzenia sobie z trudnościami,
• elastyczność i twórcze myślenie,
• umiejętność nawiązywania więzi społecznych,
• nabyte doświadczenie.

Na kształtowanie odporności psychicznej u dziecka ma wpływ wiele czynników, między innymi: bezpieczna więź z rodzicami, rodzeństwem i rówieśnikami, a także – co bardzo ważne – z nauczycielami, którzy w sposób szczególny powinni być pomocni w procesie kształtowania odporności u dziecka. Rola nauczyciela i jego kompetencje osobiste to kwestie nie do przecenienia, szczególnie na początku edukacji artystycznej. W szkołach muzycznych, zwłaszcza na lekcjach indywidualnych, mamy do czynienia z bardzo specyficzną więzią uczeń – nauczyciel, jest ona ważna z perspektywy odpowiedniego motywowania i wspierania, np. w sytuacji występu. To nauczyciel wdraża swoich uczniów w realia publicznych występów oraz pomaga kształtować odpowiednie postawy w sytuacji tremy.

Uczeń szkoły muzycznej doświadcza różnych problemów natury psychologicznej i społecznej, które mają wpływ na jego funkcjonowanie w środowisku szkolnym i rodzinnym. Ze specyfiki szkoły muzycznej wynikają następujące trudności: nadmierny stres związany z publicznymi występami, przeciążenia fizjologiczne związane z ćwiczeniem, nieumiejętność organizacji czasu pracy i ćwiczenia na instrumencie, zmienna motywacja, nieharmonijny rozwój zdolności ogólnych i muzycznych oraz rywalizacja rówieśnicza.

W czasach, kiedy postępuje globalizacja, cyfryzacja i natłok informacji, uczniowie są coraz bardziej przeciążeni i osłabieni psychicznie. Rolą odpowiedzialnego nauczyciela jest to, by pozytywnie wzmacniać ucznia, który w przyszłości ma zostać zawodowym muzykiem, czyli osobą o wysokiej odporności na stres.

Psycholog E. Grotberg w swojej publikacji z 2000 r. pt.: Zwiększenie odporności psychicznej, wzmożenie sił duchowych wyodrębnia trzy obszary rozwijania odporności psychicznej:

1. Obszar „ja mam” – zewnętrzne źródła wsparcia:

• pełne zaufania relacje z innymi,
• wyraźna struktura i reguły postępowania w domu,
• wzory ról społecznych,
• zachęta do bycia autonomicznym,
• dostęp do służby zdrowia, edukacji, pomocy społecznej i służb gwarantujących bezpieczeństwo.

2. Obszar „ja jestem” – osobowe cechy dziecka:

• poczucie bycia kochanym,
• empatia i altruizm,
• poczucie własnej wartości, zaufanie do samego siebie,
• niezależność i odpowiedzialność, poczucie sprawstwa,
• wiara we własne siły, zaufanie do innych.

3. Obszar „ja mogę” – społeczne i interpersonalne umiejętności dziecka:

• umiejętność komunikowania się,
• umiejętność rozwiazywania problemów,
• umiejętność radzenia sobie z uczuciami i własną impulsywnością,
• umiejętność oceny osobowości i zachowania swojego i innych
• umiejętność nawiązywania relacji interpersonalnych opartych na zaufaniu.

Znając powyższe obszary, nauczyciel może podejmować różne działania mające na celu wzmacnianie i rozwój odporności dzieci, poprzez pracę nad wzmacnianiem składowych tych konkretnych obszarów. Wiedza na temat zjawiska odporności psychicznej pozwala zobaczyć w szerszej perspektywie sytuacje ucznia doświadczającego stresu i trudności. Jest ona niezbędna do konstruowania odpowiednich form wsparcia i pomocy uczniom w radzeniu sobie ze stresem. Szkoła ma rozwijać i wzmacniać, a nie zniechęcać wrażliwe dzieci, które zazwyczaj do takich szkół uczęszczają. Idea pracy z uczniami mająca na celu wzmacnianie odporności psychicznej nie polega na usuwaniu samych zagrożeń, ale na wzmacnianiu tego, co czyni młodych ludzi bardziej odpornymi na zagrożenia.

Zawód muzyka jest zawodem, w który wkalkulowany jest stres. Ważne jest to, by sprzyjać rozwojowi odporności dziecka, aby mogło wykształcić się na wrażliwego, aczkolwiek odpornego na stres, a co za tym idzie „skutecznego” muzyka.

Literatura:

1. Barbara Wojtanowska-Janusz: Rola wsparcia psychologicznego w budowaniu odporności psychicznej uczniów szkół muzycznych, w: Zeszyt Psychologiczno-Pedagogiczny nr 4 Centrum Edukacji Artystycznej, Warszawa 2017
2. Edith Grotberg: Zwiększanie odporności psychicznej, wzmacnianie sił duchowych, Warszawa 2000, Wyd. Żak