Różnice między doskonaleniem nauczycieli w formie tradycyjnej i zdalnej na przykładzie LSCDN - Edukacja zdalna -

Pomiędzy nauczaniem tradycyjnym a nauczaniem online istnieją zasadnicze różnice w sprawach organizacyjnych, kwestiach merytorycznych, komunikacji, ocenianiu, wykorzystywaniu multimediów i aktywizacji uczestników. Poniżej opiszę pokrótce, jak wygląda to na przykładzie szkoleń realizowanych przez LSCDN / Centralę w Lublinie.

Osoby chętne na kursy zdalne oferowane przez LSCDN, zanim się ostatecznie zdecydują, dostają mailem pytania pomocnicze, które dotyczą specyfiki kształcenia zdalnego, ułatwiające podjęcie wyboru.

Zanim zdecydują się Państwo potwierdzić swój udział w kursie, prosimy o zadanie sobie następujących pytań:

1. Czy w podanym okresie trzech/czterech tygodni dysponuję wystarczającą ilością czasu wolnego, aby poświęcić na naukę zdalną po ok. 6 godzin tygodniowo?
2. Czy lubię samodzielną pracę przy komputerze?
3. Czy potrafię skutecznie komunikować się przez Internet?
4. Czy preferuję uczenie się w formie e-learningu?
5. Czy poruszanie się po platformie Moodle nie sprawi mi problemu?
6. Czy proponowana tematyka kursu wydaje mi się interesująca i przydatna w mojej pracy zawodowej?
7. Czy jestem gotów/gotowa wykonywać ćwiczenia zgodnie z instrukcjami?
8. Czy akceptuję zdobywanie punktów za aktywności na platformie?
9. Czy deklaruję przestrzeganie terminów i systematyczną pracę zdalną?
10. Czy dołożę wszelkich starań, aby ukończyć kurs?

Ponadto muszą zaakceptować zasady pracy zdalnej i warunki zaliczenia kursu (opublikowane na www i powtórzone w mailu), aby zostać przyjętym do grupy. Nie mamy takich procedur w przypadku kursów stacjonarnych.

Od uczestników kursu zdalnego wymagana jest systematyczna praca, terminowe wywiązywanie się z zadań, wytrwałość i samodyscyplina. Warunkiem przyjęcia na kurs jest zadeklarowanie biegłości w korzystaniu z Internetu i zaakceptowanie zasad pracy zdalnej. Przydatna okaże się znajomość platformy Moodle.

Zasady pracy zdalnej i warunku zaliczenia kursu zdalnego

1. Od momentu rozpoczęcia kursu nauka i komunikacja odbywa się wyłącznie na platformie Moodle, w formie asynchronicznej, tzn. nie ma wymogu równoczesnego uczestnictwa w aktywnościach.
2. Praca zdalna przebiega w cyklu tygodniowym, czyli pierwszego dnia danego tygodnia odkrywane są zasoby i aktywności przewidziane na dany tydzień.
3. Wymagane są minimum dwa logowania na platformę w ciągu każdego tygodnia.
4. Prowadzący ogłasza swoje cotygodniowe komunikaty na Forum aktualności. Do kontaktów z prowadzącym i innymi uczestnikami przeznaczone są Wiadomości prywatne oraz Forum konsultacyjne. Prowadzący zobowiązuje się zareagować w ciągu 2 dni na pojawiające się zapytania.
5. Aktywności są terminowe, muszą zostać wykonane w wyznaczonym czasie.
6. Aktywności są punktowane. Minimum potrzebne do zaliczenia kursu to 70% punktów.

Stan grupy kursu zdalnego musi być ustalony na min. 2 dni przed rozpoczęciem zajęć zdalnych – celem utworzenia indywidualnych kont na platformie Moodle i nadania dostępu do kursu. Nie ma możliwości dołączenia do grupy zdalnej już po rozpoczęciu kursu. Zaświadczenia o ukończeniu kursu zdalnego są wysyłane pocztą, a nie wręczane osobiście. Ankieta ewaluacyjna po kursie zdalnym ma postać online zamiast papierowej.

Tworzenie materiałów na kurs zdalny wymaga więcej czasu i większych kompetencji od autora – poza wiedzą ekspercką znajomości metodyki e-learningu (jak „przełożyć” materiały tradycyjne na e-kurs) oraz umiejętności korzystania z funkcjonalności platformy (tworzenia kontentu, zarządzania uczestnikami, dokonywania oceny ich osiągnięć, odgrywania roli tutora). Nie każdy temat tak samo dobrze nadaje się na realizację w formie zdalnej.

Na kursie zdalnym są wykorzystywane materiały online w różnorodnej formie, zależne od możliwości platformy (tzw. aktywności i zasoby – zob. obrazy poniżej) – na kursie stacjonarnym głównie prezentacje wspomagające wykład ustny, filmy, papierowe karty pracy do uzupełnienia czy wydruki podsumowań lub slajdów prezentacji.

Dominująca w kształceniu zdalnym forma pisemna wymaga umiejętności jasnego i precyzyjnego wyrażania się na piśmie, staranności w formułowaniu zdań – zarówno do autora kursu czy prowadzącego, jak i od uczestników. Przekaz ustny w nauczaniu tradycyjnym może być natomiast bardziej niedbały, ponieważ istnieje możliwość szybkiego doprecyzowania treści, jak również użycia środków niewerbalnych.

Podstawową umiejętnością kursanta, bez której zaliczenie kursu zdalnego nie byłoby możliwe, jest czytanie ze zrozumieniem wszystkich komunikatów i instrukcji oraz wykonywanie aktywności zgodnie z instrukcjami. Przydaje się tutaj wykształcenie ścisłe. Przy ocenianiu prowadzący bierze pod uwagę to, czy praca spełnia wszystkie podane warunki, czy jest wykonana krok po kroku według instrukcji, czy jest zgodna z podanym wzorem.

Przewaga komunikacji asynchronicznej na kursach zdalnych umożliwia kursantom przemyślenie swych odpowiedzi, wielokrotne przeczytanie wypowiedzi innych – na kursach stacjonarnych zdarzają się podczas dyskusji wypowiedzi „na gorąco”, emocjonalne i niedbałe. Osoby nieśmiałe bądź stresujące się zabieraniem głosu podczas tradycyjnej dyskusji czują się bardziej komfortowo podczas dyskusji zdalnej, zwłaszcza asynchronicznej.

Tłumaczenie jakiegoś zagadnienia bądź rozwiązywanie problemu może przebiec szybciej i z większym skutkiem podczas komunikacji synchronicznej – czy to podczas bezpośredniej rozmowy w realu, czy za pomocą telefonu lub komunikatora internetowego. W kształceniu zdalnym wideoczaty i wideokonferencje dają namiastkę synchronicznej dyskusji face-to-face.

Kurs zdalny wymaga od autora uprzedniego opracowania szczegółowej punktacji za aktywności i określenia warunków zaliczenia kursu, co nie ma miejsca w nauczaniu tradycyjnym. Realizacja takiego oceniania jest czynnością trudną i czasochłonną oraz odbywa się w trybie asynchronicznym, w formie pisemnej. Czas na przemyślenie sprzyja większemu obiektywizmowi w ocenie opisowej, jednak przesunięcie w czasie może spowodować spadek zainteresowania kursanta zamieszczonymi tam odniesieniami i wskazówkami. Ponadto platformy oferują aktywności z natychmiastową, automatyczną informacją zwrotną (quizy, głosowania, ankiety) w formie wyniku punktowego i procentowego oraz ujednoliconych komentarzy – jest to duże udogodnienie dla prowadzącego.

Aby komunikacja i ocenianie na kursie zdalnym przebiegało sprawnie, wymagana jest dyscyplina i terminowość po obu stronach. Służy temu zapis Prowadzący zobowiązuje się zareagować w ciągu 2 dni na pojawiające się zapytania. Natomiast ocenianie aktywności odbywa się – zależnie od jej rodzaju – albo na bieżąco, albo do 2-3 dni po zakończeniu modułu, trwającego każdorazowo 1 tydzień. Zazwyczaj bywa tak, że uczestnik może poprawiać zadania praktyczne (typu wykonaj prezentację według wzoru) do skutku, zgodnie z komentarzem do oceny i wskazówkami prowadzącego.

Przekaz tekstowy na kursie zdalnym musi być wsparty multimediami, to jest konieczność. Pomimo tego kursy zdalne są najbardziej przyjazne wzrokowcom, stąd typowi słuchowcy wybierają raczej nauczanie tradycyjne. Warto ostrzegać autorów kursów zdalnych przed nadużywaniem materiałów wideo, zwłaszcza mało treściwych i rozwlekłych. Przykład: sfilmowany wykład eksperta może okazać się nużący i zniechęcający dla kursantów, nie można go bowiem szybko przelecieć wzrokiem, trzeba obejrzeć od początku do końca, aby wyłowić najważniejsze treści. Inaczej jest w przypadku zasobów, w których dominuje forma tekstowa bądź tekstowo-graficzna.

Na zajęciach stacjonarnych łatwiej jest prowadzącemu aktywizować uczestników, bo może on szybko rozpoznać i zareagować na pojawiające się sytuacje zniechęcenia czy doświadczania trudności w realizacji zadań. Bezpośrednie interakcje obecnych osób (werbalne i niewerbalne) i ich poczucie wspólnoty grupowej (szybciej i łatwiej zbudowane) zapobiegają przerwaniu / porzuceniu zajęć stacjonarnych przez kursanta. Jednak synchroniczność komunikacji, szybki bieg czasu i zazwyczaj liczniejsza grupa utrudniają prowadzącemu zwrócenie dostatecznej uwagi na każdego uczestnika.

Na kursie zdalnym natomiast każdy uczestnik musi wykazać się określoną aktywnością, w tym skutecznie komunikować się z prowadzącym i pozostałymi uczestnikami – nie ma możliwości ukrycia się w grupie i „przespania” wykładu. Ponadto kształcenie zdalne umożliwia większą indywidualizację nauczania, którą łatwiej zrealizować za pomocą narzędzi platformy niż w tradycyjny sposób. Indywidualne podejście jest bardzo motywujące dla kursanta – proces dydaktyczny staje się dopasowany do jego poziomu i potrzeb, a on czuje się zauważony i zaopiekowany przez prowadzącego.